22.
[49]
haec ego et multa alia cogitans hoc videbam, si causam
publicam mea mors peremisset, neminem umquam fore qui
auderet suscipere contra improbos civis salutem rei publicae;
itaque non solum si vi interissem, sed etiam si morbo exstinctus
essem, fore putabam ut exemplum rei publicae conservandae
mecum simul interiret. quis enim umquam me
a senatu populoque Romano tanto omnium bonorum studio
non restituto,—quod certe, si essem interfectus, accidere non
potuisset,—ullam rei publicae partem cum sua minima invidia
auderet attingere? servavi igitur rem publicam discessu
meo, iudices: caedem a vobis liberisque vestris,
vastitatem, incendia, rapinas meo dolore luctuque depuli, et
unus rem publicam1 bis2 servavi, semel gloria, iterum aerumna
mea. neque enim in hoc me hominem esse infitiabor umquam,
ut me optimo fratre, carissimis liberis, fidissima
coniuge, vestro conspectu, patria, hoc honoris gradu sine
dolore caruisse glorier; quod si fecissem, quod a me beneficium
haberetis, cum pro vobis ea quae mihi essent vilia
reliquissem? hoc meo quidem animo summi in patriam
amoris mei signum esse debet certissimum, quod, cum
abesse ab ea sine summo dolore non possem, hunc me perpeti
quam illam labefactari ab improbis malui.
[50]
memineram,
iudices, divinum illum virum atque ex isdem quibus nos
radicibus natum ad salutem huius imperi, C. Marium, summa
senectute, cum vim3 prope iustorum armorum profugisset4,
primo senile corpus paludibus occultasse demersum, deinde
ad infimorum ac tenuissimorum hominum Minturnensium5
misericordiam confugisse, inde navigio perparvo, cum omnis
portus terrasque fugeret, in oras Africae desertissimas pervenisse.
atque6 ille vitam suam, ne inultus7 esset, ad incertissimam
spem et ad rei publicae interitum8 reservavit: ego
qui, quem ad modum multi in senatu me absente dixerunt,
periculo rei publicae vivebam, quique ob eam causam consularibus
litteris de senatus sententia exteris nationibus commendabar,
nonne, si meam vitam deseruissem, rem publicam
prodidissem? in qua9 quidem nunc me restituto vivit mecum
simul exemplum fidei publicae; quod si immortale retinetur,
quis non intellegit immortalem hanc civitatem futuram?
Click on a word to bring up parses, dictionary entries, and frequency statistics
1 Et habet Schol. bis rem pub., sed sine vocab. unus
2 bis G (b cum linea curvata) et in P man. recentior: vis P1 (cf. vocavit § 51): vobis P2Bς.
3 vim codd.: vi Halm
4 fugisset Keil
5 Minturnensium Passeratius, Lamb.: Minturnis codd. (ut Balb. § 30 Athenis): secl. Halm
6 Atqui Fleckeisen
7 inultus ed. R.: inuitus codd.
8 interitum scripsi (Cl. Qu. iii. p. 269): ratum P rell.: fatum Pantagathus: et alium rei pub. statum Garat.: vulnera tum Urlichs: recuperationem Paul
9 qua Ernesti: quo codd.
M. Tullius Cicero. M. Tulli Ciceronis Orationes: Recognovit brevique adnotatione critica instruxit Albertus Curtis Clark. Albert Clark. Oxonii. e Typographeo Clarendoniano. 1909. Scriptorum Classicorum Bibliotheca Oxoniensis.
The National Endowment for the Humanities provided support for entering this text.
This work is licensed under a
Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 United States License.
An XML version of this text is available for download, with the additional restriction that you offer Perseus any modifications you make. Perseus provides credit for all accepted changes, storing new additions in a versioning system.