Titus Livius (Livy), The History of Rome, Book 23
Frank Gardener Moore, Professor Emeritus in Columbia University, Ed.

19. ceterum mitescente iam hieme educto ex hibernis milite Casilinum redit, [2?] ubi, quamquam ab oppugnatione cessatum erat, obsidio tamen continua [p. 64] oppidanos praesidiumque ad ultimum inopiae¹ adduxerat. [3] castris Romanis Ti. Sempronius praeerat dictatore auspiciorum repetendorum causa profecto Romam. [4] Marcellum et ipsum cupientem ferre auxilium obsessis et Volturnus amnis inflatus aquis et preces Nolanorum Acerranorumque tenebant, Campanos timentium si praesidium Romanum abscessisset. [5] Gracchus adsidens tantum Casilino, quia praedictum erat dictatoris ne quid absente eo rei gereret, nihil movebat, quamquam quae facile omnem patientiam vincerent nuntiabantur a Casilino: [6] nam et praecipitasse se quosdam non tolerantes famem constabat, et stare inermes in muris, nuda corpora ad missilium telorum ictus praebentes. [7] ea aegre patiens Gracchus,cum neque pugnam conserere dictatoris iniussu auderet—pugnandum autem esse, si palam frumentum inportaret, videbat—neque clam inportandi spes esset, [8] farre ex agris circa undique convecto cum conplura dolia conplesset, nuntium ad magistratum Casilinum misit ut exciperent dolia quae amnis deferret. [9] insequenti nocte intentis omnibus in flumen ac spem ab nuntio Romano factam dolia medio missa amni defluxerunt; aequaliterque inter omnes frumentum divisum. [10] id postero quoque die ac tertio factum est; nocte et mittebantur et perveniebant; eo custodias hostium fallebant. [11] imbribus deinde continuis citatior solito amnis transverso [p. 66] vertice dolia impulit ad ripam quam hostes servabant.² ibi haerentia inter obnata ripis salicta conspiciuntur, nuntiatumque Hannibali est, et deinde intentiore custodia cautum ne quid falleret Volturno ad urbem missum. [12] nuces tamen fusae ab Romanis castris, cum medio amni ad Casilinum defluerent, cratibus excipiebantur.

[13] postremo ad id ventum inopiae est ut lora detractasque scutis pelles, ubi fervida mollissent aqua, mandere conarentur nec muribus aliove animali abstinerent et omne herbarum radicumque genus aggeribus infimis muri eruerent. [14] et cum hostes obarassent quidquid herbidi terreni extra murum erat, raporum semen iniecerunt, ut Hannibal “eone usque dum ea nascuntur ad Casilinum sessurus sum?” exclamaret; [15] et qui nullam antea pactionem auribus admiserat, tum demum agi secum est passus de redemptione liberorum capitum. [16] septunces auri in singulos pretium convenit. fide accepta tradiderunt sese. donec omne aurum persolutum est, in vinculis habiti; [17] tum remissi summa cum fide. id verius est quam ab equite in abeuntis inmisso interfectos. Praenestini maxima pars fuere. ex quingentis septuaginta qui in praesidio fuerunt minus³ dimidium ferrum famesque absumpsit: ceteri incolumes Praeneste cum praetore suo M. Anicio—scriba is antea [p. 68] fuerat—redierunt. [18] statua eius indicio fuit Praeneste⁴ in foro statuta, loricata, amicta toga, velato capite, cum titulo lamnae aeneae inscripto, M. Anicium pro militibus qui Casilini in praesidio fuerint votum solvisse. idem titulus tribus signis in aede Fortunae positis fuit subiectus.