6. AD PHILIPPUM HURALTUM CHIVERNIUM FRANCIAE | PROCANCELLARIUM, IN OBITUM CHRISTOPHORI THUANI
Si quisquam est, Huralte, tuos qui sistere fletusTe velit et lachrymis ora rigare vetet,
Quod magnum abstulerit mors importuna Thuanum,
Et nimium cives laeserit ausa tuos,
5Scilicet huic fuerint rigido praecordia saxo
Pectoraque infestis asperiora rubis.
Ipse ego, quem Tuscis nascentem in collibus olim
Vidit et affusis abluit Aesar aquis,
Iacturam luxi tam lecti herois humique
10Deposui Latiae plectra sonora lyrae:
Plectra, quibus laudesque tuas, tua facta canebam
Gallia, quae Solymos eripuere iugo
Inque Palaestina tantum statuere trophaeum,
Quantum nulla patrum commemorare valent
15Secula, cum victus terrarum paruit orbis
Legibus atque armis Martia Roma tuis.
Parcite felices animae: felicibus astris
Progeniti heroes, gens adamata Deo;
Parcite, dum vestro redivivum e sanguine alumnum,
20Virtutum exemplar nobile flere iuvat.
Quo nemo antiquae propior contendere laudi
Dictus et ad verum pressius ire decus.
Ille quidem veterum non inficiandus avorum
Sanguis et aetatis gloria flosque suae,
25Clarorum illustri prognatus origine patrum,
Quorum urbem placidis Sequana lambit aquis,
Axona cui Ligerisque et Matrona cuique Garunna
Submisere uno hoc nomine saepe genu.
Gratati tantum decoris tibi, Sequana, tantum
30Coelicolas uni contribuisse boni.
Nec tamen, haud suetus causa hac sibi sumere fastum,
Se reliquis renuit civibus ire parem.
Sed potius, cum se claris genitoribus ortum
Sciret et a magnis ducere nomen avis,
35Et genere hoc etiam praestantem laudis, honores
Ad summos facili tendere posse via,
Verum illud decus esse ratus, quod strenuus armis,
Vel placidus potuit quisque parare toga,
Maluit inniti sola virtute bonique,
40Quae fecere patres, credidit esse patrum,
Inclyta quo seris exposta nepotibus olim
Excirent natos ad benefacta suos.
Ergo ille ingenuas ut primum accingier artes
Atque Heliconiadas coepit adire Deas,
45Ante omnes Phoebo gratissimus, ilicet unus
Pangebat grandi carmina culta sono.
Qualia Tyrtaeus fertur cecinisse suosque
In bellum Oebalios exacuisse viros,
Cum maribus numeris hostem fudere Lacones
50Accensi et victis imposuere iugum.
Certe illum insueta miratus voce canentem
Sequana caeruleum sustulit amne caput
Et secum: "O, quantos excit virtutis amores,
O animos quanta laude perurit!" ait.
55Ipse autem excedens pueris puerilia longe
Abicit et certis verba ligata modis.
Et studiis natus iam tum vigilare severis,
Maxima quae rerum pondera ferre docent,
Edidicit solers leges et iura Quiritum,
60Et patria sanctum quicquid in urbe fuit.
At nihil est ullis terrarum in finibus actum,
Cum bello aut tuta pace tenentur agri,
Quod non ille animo memori mandarit habendum,
Unde suis ferret, cum foret usus, opem.
65Nemo igitur tantis instructior artibus umquam
Tractatum causas fertur adisse forum,
Nec patrociniis aeque iuvisse clientes,
Aut poenae plures eripuisse reos.
Scilicet oranti Cicerone disertius ipso
70Nil quod non iudex crederet aequus, erat.
Illi ingens gravitas, illi probitasque pudorque,
Et vitae integritas duxque comesque piae;
Atque ideo cunctis perfunctus honoribus, unus
Consessu princeps praefuit inde patrum.
75Ingentique illum moderatus laude senatum,
Quo nil terrarum sanctius orbis habet,
Rexit bis denos incorruptissimus annos:
Atque indefessus nobile munus obit.
Consilio in dando sententia libera et una
80Servandi cives maxima cura suos;
Ante oculos constans regni splendorque decusque,
Et summa in Regem cum pietate fides;
Pacis mirus amor, mens rerum inmica novarum
Semper et haud usquam desidiosa quies.
85Ceu postquam utilibus sitientia prata rigavit
Imbribus atque agris praebuit amnis aquas,
Labitur et cursum nusquam remoratus et undam,
Solibus assidue fert alimenta novis,
Immensum Oceani dum se provolvit in aequor,
90Quaque potest, pelagus commodus auctat ope.
Hic quoque talis erat confecta negotia postquam
Viderat atque aliquid temporis esse super.
Namque suis illud privatim impendere amicis,
Sive his in studiis ponere suetus erat,
95Quae curis animum assiduis relevare gravatum
Et cives aliqua parte iuvare solent.
Ergo etiam acceptos Musis iuvenesque senesque
Amplecti et praesto semper adesse bonis
Omni ope et omni opera: neque enim differre iuvandi
100Tempora, nec duro despuere ore preces
Cuiusquam, aut miseri voces ridere clientis,
Dum sedet aut clausas ambulat ante fores.
Hunc ego te si flere vetem, si conqueri ademptum
Chiverni, in quo uno periere bona,
105Quis mihi vel ferrum, vel durum adamanta rigentis
Ipsius in latebris pectoris esse neget?
Sim stipes, sim truncus iners simque horrida cautes,
Quam nec vis Boreae, nec movet unda loco,
Ulla suo, verum abruptis exposta procellis
110Nullo aestu, nullo frangitur illa gelu.
Occidit huius honos et gloria maxima secli,
Occidit et patriae spesque salusque tuae.
Atque ego te plenos lachrymarum fundere rivos,
Et manibus pectus tundere et ora vetem?
115Tu vero heroem, qualem non ulla tulerunt,
Qualem etiam posthac secula nulla ferent,
Deflendo susceptum animo testarem dolorem
Et lachrymis laxa claustra revulsa piis.
Hoc ipse, hoc coniux lectissima foemina, tanto
120Digna patre et tanto foemina digna viro,
Hoc nati nataeque et pignora cara nepotes,
Hoc omnis tecum Gallia tristis agat.
Et tamen ante oculos eius versetur imago
Et constans vitae perpetuusque tenor.
125Qualis erat, natum cum grandem et honoribus auctum
Ipse suum vidit morte repente rapi,
Invictusque animo vultuque immoto eodem
Pertulit afflictae tristia damna domus.
Nec vero indoluit casu concussus acerbo,
130Scilicet humanas has memor esse vices:
Ut nunc fortuna, si qua est fortuna, feramur
In coelum, pressi nunc iaceamus humi,
Ni forte externo mens inconcussa tumultu
Perstet et incoeptum pergere tendat iter,
135Nec sese ipsa sua patiatur sede revelli,
Dum, sua quae non sunt, cogitat esse sua.
Ille quidem quacumque in re sibi fidere doctus
Imperturbato pectore dura tulit.
Nec, sua res quamvis fluerent ad vota secundae,
140Non servasse modum dicitur atque decus.
Ut mirum non sit, Superis si gratior omnes
Transierit felix et sine labe dies,
Ac spatia extremae confecerit usque senectae
Viribus, ingenio, corpore, mente vigens.
145Decessit certe fortunatissimus uno hoc,
(Nam quis quae restant enumerare queat?)
Quod sibi te generum moriens Huralte reliquit
Consilio et morum commoditate parem.
Quem merito evexit rerum prudentia ad altum,
150Doctrina et virtus quo tua digna, gradum.
Officiis cuius meritas persolvere grates
Meque animi memoris dum dare signa iuvat,
Quae fidis impressa notis non deleat aetas
Ulla, nec extingui Musa diserta sinat.
155Haec ego si maesta cecini tibi carmina voce,
Interventu etiam forte molesta suo,
Excuset factum simplexque et grata voluntas,
Nec non et iussis obsequiosus amor.
