Titus Livius (Livy), The History of Rome, Book 22
Robert Seymour Conway, Charles Flamstead Walters, Ed.

54. eo tempore quo haec Canusi agebantur Uenusiam ad consulem ad quattuor milia et quingenti pedites equitesque, qui sparsi fuga per agros fuerant, peruenere. [2] [p. 22086]eos omnes Uenusini per familias benigne accipiendos curandosque cum diuisissent, in singulos equites togas et tunicas et quadrigatos nummos quinos uicenos, et pediti denos et arma quibus deerant dederunt, [3] ceteraque publice ac priuatim hospitaliter facta certatumque ne a muliere Canusina populus Uenusinus officiis uinceretur. [4] sed grauius onus Busae multitudo faciebat; [5] et iam ad decem milia hominum erant, Appiusque et Scipio, postquam incolumem esse alterum consulem acceperunt, nuntium extemplo mittunt quantae secum peditum equitumque copiae essent sciscitatumque simul utrum Uenusiam adduci exercitum an manere iuberet Canusi. [6] Uarro ipse Canusium copias traduxit; et iam aliqua species consularis exercitus erat moenibusque se certe, si non armis, ab hoste uidebantur defensuri. [7] Romam ne has quidem reliquias superesse ciuium sociorumque sed occidione occisum cum duobus <consularibus ducibus> exercitum deletasque omnes copias allatum fuerat. [8] [p. 22087] nunquam salua urbe tantum pauoris tumultusque intra moenia Romana fuit. itaque succumbam oneri neque adgrediar narrare quae edissertando minora uero faciam. consule exercituque ad Trasumennum priore anno amisso non uolnus super uolnus sed multiplex clades, cum duobus consulibus duo consulares exercitus amissi nuntiabantur nec ulla iam castra Romana nec ducem nec militem esse; [9] [10] Hannibalis Apuliam, Samnium ac iam prope totam Italiam factam. nulla profecto alia gens tanta mole cladis non obruta esset. [11] compares cladem ad Aegates insulas Carthaginiensium proelio nauali acceptam, qua fracti Sicilia ac Sardinia cessere, inde uectigales ac stipendiarios fieri se passi sunt, aut pugnam aduersam in Africa, cui postea hic ipse Hannibal succubuit; nulla ex parte comparandae sunt nisi quod minore animo latae sunt.