1. ad Marinum Sanutum patronum observantissimum
Magna quod innumeris implere volumina rebusPergis et immensam colligis historiam;
Quod reseras tulerint quos Itala regna labores
Et quae vexarit Gallicus arva furor,
5Quod mare, terribilis quas Thracius occupet urbes,
Quae Venetus contra fortiter arma ferat;
Denique quod terras ferventia bella per omnes
Prosequere, et scriptis terminus orbis erit:
Grande opus, et cunctis fuerit mirabile saeclis,
10Et qui perpetuet tempora nostra labor.
At, Sanute, oneri tanto succumbere virtus
Nescia maiorem quem probat esse viro,
Cum fatum superes aeternaque saecula condas,
Es deus, aut equidem te facis ipse deum.
2. in picturam urbis et agri Veronensis
Cum sibi Sanutus Veronae grata rogaretPalladia pingi moenia et arva manu,
Hac tantum tabula cari Dea pressit alumni
Pectora, et his fecit ectypon e protypis.
3. ad Veronam
Verona, qui te videritEt non amarit protinus
Amore perditissimo,
Is, credo, se ipsum non amat
5Caretque amandi sensibus
Et odit omnes gratias.
4. epitaphium Quinterii
Me longe effigie venustioremNarcissi vel Apollinis comati
Parcarum Lachesis nimis severa
Isti Quinterium dedit sepulchro.
5Cur non flosculus exeam, requiris,
Cum tantum fuerim puer decorus?
Tellus est nimis arida, o viator,
Nostri facta perustione amoris:
Sed si lacrimulis tuis madescet,
10Forsan flos novus ibit e sepulchro.
5. ad Lycorim
Amo, quod fateor, meam Lycorim,Ut pulchras iuvenes amant puellas.
Amat me mea, quod reor, Lycoris,
Ut bonae iuvenes amant puellae.
5Huic ego, ut semel hanc videre visus
Sese ostendere fixiore ocello,
"Quando, inquam, mea lux, mei laboris
Das mi praemiolum, meique cordis
Tot incendia mitigas, Lycori?"
10Hic illa erubuit, simulque risit.
Ridebat simul, et simul pudebat.
Dumque molliculos colens amores
Simul virgineum colit pudorem,
"Quid negem tibi?" dixit, et capillum
15Qui pendens levibus vibratur auris
Et formosa vagus per ora ludit,
Hunc secans trepida implicansque in auro,
"Haec fila aurea et aureum capillum
Pignus, inquit, habe meique amoris
20Meique ipsius; hoc tuum puellae
Tuae pignore lenias calorem".
Hei hei quid facis? hei mihi, Lycori,
Haec sunt flammea texta, non capilli;
Sunt haec ignea vincla: ni relaxes,
25Qui tanto valeam valere ab aestu?
Anne ignem iuvat ignibus perire?
Comae flammeolae, subite flammas,
Crines igneoli, venite in ignes;
Sat me, flammea vincla, nexuistis,
30Nunc vos solvimini et subite flammas;
Ussistis nimis, ignei capilli,
Nunc vos urimini et valete in ignes.
Hos meos age laetus ignis ignes
Perge extinguere, tuque flamma flammam
35Exedas, mea corda quae exedebat.
At tu, sic reliqui tui capilli
Vernent perpetuum tibi, Lycori,
Quod tuos ferus usserim capillos,
Parce: nam volo amare, non peruri.
6. ad Lycorim
Sive aliquid, seu forte nihil mea lumina cernunt,Dixi ea te semper, vita, referre mihi.
"Stulta ego sim, dixti, si credam talia: amantes
Talia fallaces fingere multa solent".
5Ergo non credis mihi? non mihi credis amanti?
At, formosa, oculis crede, Lycori, tuis.
Tu propius nostris tua firmes oribus ora,
Inque meis figas lumina luminibus.
Dispeream nisi, ut in speculo te te ipsa tueris,
10Sic oculi referent te tibi, vita, mei.
Quod si ita sit, meritis tum tu des oscula ocellis;
Ipse, ubi mi libeat, dem tibi basiolum.
7. ad Lycorim
Ne tua ne mea mi cane carmina, cara Lycori:Mi vox ista avida haurit ab aure animam.
Et vela faciem: me me liquat ipsa videndo
Et trahit intentis ex oculis animam.
5Et mihi conde sinum: istis dum paro pressa papillis
Basia, mi rapiunt ore ab anhelo animam.
Nec mi ostende manum: illa mihi potis est aperire
Pectus et e medio vellere corde animam.
Et mi ostende aliquid: moribundo abit aegra mihi mens;
10Nil video, cum te, lux mea, non video.
Quid tamen optarim ostendi mihi? quid tibi in isto est
Corpore, quo viso, non subito peream?
Tolle, precor, tunicam tantillum, et pascere ocellos
In pede languentes me sine candidulo.
15Sed quid ego optavi mihi? paulo ante iste tuus pes
Me incessu tenero dimidium abstulerat.
Quod si tunc imis e vestibus exeruisset
Unum vel minimum forte aliqua digitum,
Linquere me cupide vidisses, me simul omnem
20Affusum dulci dulce mori digito.
Verum age iam cane, lux mea; iam mihi, lux mea, totam
Te retege, atque omnes mi face delicias.
Nam si mors obeunda, inhians in te, mea, malim,
Vita, mori, vita est quod mihi amabilius,
25Quam tristis desiderio tabescere amati
Corporis, unde miser sim et decuplo peream.
8. ad Lycorim
O factum lacrimabile atque acerbum!Nunc certe lacrimaberis, Lycori:
Digna res lacrimis tuoque luctu.
Nanque lumina nostra, lumina illa,
5Illa lumina, quae, Lycori, amabas,
Quae tuis solita anteferre ocellis,
Non sunt, o mea lux, amanda ut ante;
Non sunt lumina, sed malae tenebrae.
Illa, ut impia fata te, Lycori,
10Abstulere mihi, tuoque longe
Me a vultu voluere abesse caro,
In rivos abiere lacrimarum;
Quodque amarius atque praeter omnem
Lacrimabile cogitationem,
15Quantumcunque habuere lacrimarum
Iampridem evomuere: nunc ad ipsum
Ventum est sanguinem, ab intimoque cordis
Ducto flumine, turgidi horridique
Sanguinem lacrimant miselli ocelli,
20Et cum sanguine amata diffluit lux;
Ac sic enecuere seque meque,
Dum meum miseri igneum furorem
Quaerunt diluere et rigare mentem,
Heu mentem Enceladi Typhoeique
25Aestuosa anima aestuosiorem.
9. ad Calorem fluvium
Ocelle fluminum, Calor, Calor pulcher,Calor, bonarum cura amorque Nympharum,
Quem, caerulum fovens caput sinu blando,
Montella secum amore vincit aeterno;
5Dic, o mihi amnis conscie, anne nunc forte
Pulchra illa, simplexque adeo et omnibus felix
Soluta curis, mea Rubella per ripas
Tuas oberrat? et vel ex odoratis
Pingit corollas floribus, vel in densa
10Sylva sibi suavi sopore blanditur?
Anne potius cum aequalium choro ludit,
Qua primum oriris ipse, quaque miscetur
Nitens nitenti Balnius Politinae
Tuosque laeti confluunt in amplexus?
15Argenteumque pedem atque nuda formosos
Artus per undam et aureum lavit crinem?
Sic est: ibi illa membra eburnea atque ipsas
Papillulas beata frigeras lympha;
Atque inde, flammeo calore concepto,
20Huc usque flammas in mea ossa transmittis,
Dum te subinde candidae memor nymphae,
Qua iam recepta Samnii tumes unda,
Samni et vetustas limpidus rigas urbes,
Exul, miser, suspiriosus inviso.
25At tu, Calor, sic olim amoenus auratis
Dicare cornibus, arduusque Vulturno
Ferare victo, illique iam auferas nomen,
Fontem ad tuum recurre, dic meae luci
Meo te ab igne posse saepe siccari,
30Meo nisi de fletu identidem crescas.
Dic me amplius nequire tanta celare,
Nequire ferre vulnera ac mori semper.
Tum, si ipsa prorsus haud sit immemor nostri,
Si sors amara illi mea et fides grata,
35Dic me libenter ferre quicquid est duri.
10. ad Anysium
Ambo dulcia, ne verere, et idemSalsa scribimus ambo, docte Anysi.
Scis quae, uti sumus uno amore iuncti,
Uno carmina scribimus libello;
5Scis cervum quoque, quem sibi educarunt,
Suum ut Silvia delicata virgo,
Nostri filiolae boni Gevarae:
Ille tam cupide illa devoravit,
Ut omni sale salsiora et omni
10Posses noscere dulciora melle.
O testem lepidum, bonique Anysi
Raram carminis approbationem!
11. ad Gevaras fratres
Ridete, o lepidi mei Gevarae,Et vestri facinus probate Cottae.
Dum suae Anysius mihi puellae
Partem pernegat, hunc ego a puella
5Huc in exilium ad Caloris amnem
Traxi blanditiis bonisque verbis,
Quasi ad delicias novas vocarem.
Hic hunc molliculum atque delicatum,
Probe testibus arbitrisque vobis,
10Apici volo macerare in aestu,
Usto ut ore peraridoque vultu
Reversum tenera horreat puella.
Sic evenit Anysio, quod aiunt,
Tota perdere, tota qui requirunt.
12. ad Sannazarium de Minois regis impietate
Cum gravis imperio Minos agitabat Athenas,Legifer et populis iura superba dabat,
Nescio qua bili percussus, ab urbe poetas
Expulit, et pulsos egit in exilium,
5Infestos adeo reddens sibi crimine vates,
Ut Musae hunc coeli sedibus eiicerent.
Ab Iove prognatum misere in Tartara regem:
Tantum illi nocuit vatum inimica manus.
Nomen, crede mihi, sanctumque piumque poeta est:
10Huic quicunque nocet, se periisse putet.
Testis Pasiphae, veneris nova monstra pudendae,
Aspernata virum foemina amica bovis;
Altera natarum testis, data praeda Lyaeo,
Heu misera in solis ebria littoribus;
15Altera privigni renuentis perdita amore
Contempta accumulans crimina criminibus.
Laedere credideras sanctos, rex dure, poetas:
Poenitet, at sero, te nocuisse tibi.
Dedecus hoc generi manet aeternumque manebit:
20I nunc, et vates, stulte, perire puta.
Est vati immortale et non violabile pectus:
Hoc itidem sonuit veridico ore deus.
Namque ferunt dixisse Patris mandata ferentem:
"Mortis in hoc puero non habet umbra locum.
25Sic maneat, donec se animae in sua membra receptent,
Rebus et exitium deferat ignis edax
Atque hominemque deumque in maiestate sedentem
Extremo videat terra cruenta die".
Scilicet ostendit iuvenem, quo clarior alter
30Nec prior ingenio nec probitate fuit.
Hunc Heliconiades sacris docuere sub antris
Et Charites Paphiae dulci aluere sinu.
Murmure tum comites sanctum implevere senatum,
Mirati merito morte carere hominem.
35Musarum pretium est aeternum vivere, nec mors
In sacros vates arma movere potest.
Gaude igitur, Syncere, tui saecli optime vatum:
Immortalis enim lux geniusque tibi est.
13. de victoria Liviani
O quae alma grato carmine fortiumMori, Thalia, facta vetas virum,
Nunc et per ora Livianum
Omnium, et omne feras per aevum.
5Dic ut superbae contuderit minas
Germaniae atque a Caesare barbaro
Fessae tot annos imminentem
Ausoniae arcuerit ruinam.
Nam quis, malorum heu heu veterum memor,
10Non expavebat, cum populos truces
In nos remotis usque ab oris,
Qua glacie riget Amphitrite,
Audiret armari, asperaque Alpium
Iam vincere altis cum nivibus iuga
15Feris inaccessa, atque fines
Undique iam populare nostros?
At Livianus in trepidis docens
Audere rebus, qua violentior
Vis hostium ingruit, citatis
20Obvius agminibus cucurrit.
Ductore tandem hoc, scilicet Italas
Videre montes insoliti manus,
Tormenta, atque equos et arma
Alpicolae stupuere Fauni.
25Tandemque nostra impune nimis diu
Bacchati in arva Theutones horridi
Sensere in antiquumque robur
Inque novum Marium incidisse,
Cum caesa, pubis flos Alemanicae,
30Repente in alta valle Cadubrii
Phalanx nives cruore tinxit
Purpureo, rapidumque Plavem,
Arx et recepta est; pectora militum
Cum saeva nostrorum ardua non via,
35Non saxa, non arcere muris
Terrifici potuere nimbi,
Cadente ahena fulminis in modum
Contorta ab igni sulphureo pila,
Qua terra subsultat nigerque
40Cum sonitu ferit astra fumus:
Dirum repertum, et ingenium male
Sagax sacrumque, quo truculentius
Nil invenire atrox Megaera,
Saeva nec ira potest deorum.
45Sed cuncta praesens horrida temnere
Dux acer urget; hunc sequitur cohors
Secura, praesentemque mortem
Magnanimo duce freta vincit.
Dis cura nostri est; et Venetus pater
50Probe Latinae consuluit rei,
Cum ius tibi omne copiarum,
Liviade, tribuit suarum,
Corneliumque mox socium dedit
Magno e senatu, cui sapientia
55Insignis ac fortuna avorum
Scipiadum reparant honores.
Non imperatorem ille queat sibi
Optare, Mavors quem mage diligat;
Non tu senatorem ferendis
60Consiliis animosiorem.
Vos nuper hostium unanimes feram
Fregistis audaciam, ac pavidos patres
Firmastis, ac suam attulistis
Semianimis populis quietem.
65Vos iam timebit barbarus, ac suis
Pedem cavebit tollere finibus,
Ni laeva mens est diique nostros
Accumulare volunt triumphos.
14. epitaphium canis
Caparion ego sum, quem vivum maxime amavitLiviades; tumulum post dedit et titulum.
Plura cani ingenue de se sibi non licet; at mi
Nunc audita meo accipe de domino:
5Latrantem me forte phalanx Germana per umbras
Ut novit, de more affore herum timuit,
Et fugit trepida; at ridens ait una dearum,
Quae ante Iovis solium ferrea pensa trahunt:
"Ne trepidate: semel satis est timuisse; neque illum,
10Quem fugitis, prius huc fata venire sinent
Quam Gallos male foedifragos demiserit Orco
Et quisquis vexat barbarus Italiam".
Quisquis ades, domino haec referas, precor; haec quoque pauca
Addito: "Amat te etiam trans Styga Caparion".
15. ad Naugerium et Iohannem Baptistam Turrianum
Iam valete, boni mei sodales,Naugeri optime, tuque, amice Turri,
Vere candidi et optimi sodales,
Quos nunquam sat amaverim, licet vos
5Quam fratres mage, quamque me ipsum amarim.
Quibus perpetuum frui per aevum,
Vota si mea Di audiant benigni,
Sit una ampla animi mei voluptas.
Verum dura necessitas repugnat,
10Invitumque alias adire terras
Cogit, atque alios parare amicos.
Vos ergo, memores mihi esse vestri
Fixam in pectore imaginem bonamque
Vobis partem animae meae relinqui,
15Iam valete, boni mei sodales.
