"Iupiter omnipotens, celi moderator et ime
Telluris Stigiique lacus, qui stagna profundi
Lata maris terreque globum metiris et astra,
Qui Patris et Nati speciem cum Flamine sacro
5Solus habes, nec forma triplex, sed trinus et idem
Integer es vultuque Deus spectaris in uno,
Idem perpetui residens in culmine troni,
Principiis et fine carens, et ab ethere summo
Cuncta videns, quem nulla dies aut lapsa vetustas,
10Nec series annosa latet, tibi quodque futurum
Ante oculos positum est, et idem prescire laborat
Humanum frustra ingenium, nisi prodere certis
Auspiciis, Pater, ante velis, nec vertitur ordo
Fatorum, si te colui semperque putavi
15Mente pium, si pura fides et prompta voluntas
Speravit prodesse Deum, nunc annue votis,
Dive, meis, dextroque libens, precor, omine firma
Quod mihi mens suadet, prolique intende future,
Progeniemque novam, que me patriosque penates
20Et genus egregium superet maioribus actis
Bellipotens, neque vana mee, da, coniugis esse
Visa, precor. monstri tantum gravis absit imago,
Cum pariet. tuque alma parens, et filia Nati
Certa tui, Materque et Virgo puerpera, Celi
25Ianua, que precibus semper deflectere iustis,
Redde michi facilem natum, vultuque benigno
Grata fave, propiusque meis accede rogatis".
Finierat, iamque orta dies; et clara rubebat
Purpureis aurora rotis, Pheboque sequente
30Lucifer ex alto celum imperiosus habebat
Astra fugans, blandeque suos avis improba Niso
Tempestiva sonos, alti de culmine tecti,
Exultans in luce dabat, circumque volantes
Fundebant alacres cantus Pandione nate.
35Tunc primum mirata suam Philomena sororem
Tam dulces iterare modos, magnique doloris
Oblitam rigidi scelus excusare mariti.
At procul horrifico detestans gaudia cantu
Nictimene, dubiumque canens in litore cornix
40Abfuit, et dirum semper mortalibus omen
Bubonis vox rauca ferens, et queque volatu
Noctivago delirat avis, pia tecta refugit.
Iam quater, exhausto nocturna lampade cornu,
Evacuata suum totiens produxerat orbem
45Cynthia, cum Nays generoso semine pregnans
Iam certum monstrabat onus, tumidoque latentem
Vix utero fetum et gremio capiebat onusto.
Obstupuit fecunda parens, cur tantus inesset
Visceribus tumor, aut gravida quis motus in alvo
50Desuetus. timuit magici contagia morbi,
Concubitusque thori dubios, aut semine multo
Concepisse duos. nullus tamen occupat horror
Attonitam, nec plus equo gravis accidit illi
Sarcina, non roseos infecit pallida vultus,
55Aut macie est rugata cutis, neque torva reluxit
Sidereis oculis, et vix tumuere papille;
Queque solet gravidas nimium vexare puellas
Ambitio, et crudis intendere fructibus ardens
Impetus, atque avide torrentes viscera flamme
60Deseruere leves moderatis usibus artus.
Non illi sopor aut gravibus corrupta medullis
Blanda quies, non ore cibos aut vina repugnat
Sumere. frons eadem solitusque in pectore gestus
Mansit, et egregii species formosa decoris.
65Labitur interea profugis iterata quadrigis
Multa dies, lucemque pari statione remittit
Post tenebras, noviesque suum iam diva triformis
Auxerat, alterno producens cornua vultu.
Iamque Dyonei relegens confinia mensis
70Phebus Agenorei torrebat viscera Tauri,
Cum prope maturum perfecto semine fetum
Felicisque diem partus presensit adesse
Nympha Virens, famulisque operi de more paratis,
Marmoreum ingreditur thalamum, iam nocte fugata
75Et subeunte die, modicoque agitata labore,
Deposuit gravitatis onus peperitque virilem
Ex utero fetum. qui postquam vagiit infans
Editus et magnam vagitu terruit aulam,
Virginis obsequio facili, natoque recepto
80Functa parens, gaudensque simul, vix egra levavit
Membra thoro, nullum partu sensisse dolorem
Visa sibi, sed cauta suo monituque sororum
Ante cibis reficit ventrem, blandoque sopore
Instaurat vires; et quamvis aure notasset
85Vagitum humanas solitum comprendere voces,
Ipsa tamen secum metuit, ne prodita somni
Esset imago sui monstrumque operosa tulisset,
Quale soporifera vidit conterrita nocte.
Mox iubet afferri natum, quem sedula nutrix
90Prima ministrarum niveis iam provida vittis
Celatum et tepidis susceptum molliter undis
Poscenti dedit. ast illum iam luctus et ingens
Vagitu clamor solitis invaserat annis,
Qui, simul ac matrem vultu conspexit amico,
95Obticuit, visamque oculis lustravit apertis
Miranti similis; subito et nova gaudia risu
Testatur velut inde suos agnosceret ortus.
Obstupuit gavisa parens, cur tantus in illo
Et vigor et magnos species diffusa per artus,
100Que frons leta nimis, patrique simillimus esset.
Illa suos laudat vultus formeque decorem,
Nec saturare potest dulces in imagine visus.
Ut vero ancipites posuit de corde timores
Nimpha Virens, viditque suum certissima natum
105Humanam in speciem, tunc illum lacte calenti
Mandat ali, quod iam nutrix delecta parabat
Uberibus pressura suis. vix tactus ab illa
Vagiit et clauso talem indignatus alumnam
Ore fugit, nec degeneres vult lambere mammas.
110Maternis iterum tacuit porrectus in ulnis,
Atque iterum fixis matrem cognovit ocellis
Exiguus puer, immensum qui maximus orbem
Nunc quatis et Phrygii reparas Antenoris urbem.
Blanditur natoque sinus et pectora monstrat
115Illa suo; risit gaudens, maternaque sensit
Ubera, que cupido sugens alterna palato
Lactis opem traxit, primisque alimenta sub annis
Inde tulit. tunc egregiam circumspicit edem
Iam satur, atque oculis lustrat per singula fixis,
120Miraturque trabes et mille coloribus actos
Exterius muros, fulvumque in vestibus aurum
Et pictos in sede thoros. iam lenis ocellos,
Noctis in accessu et Phebo languente sub undis
Oceani, sopor explicitis irrepserat alis,
125Et matrem famulasque pio iam somnus habebat
Obsequio fessas, primo cum tempore noctis,
Quo solet humanis maior se fundere membris
Blanda quies, venere Dee, quibus omnia fato
Debentur nostreque tenent dispendia vite,
130Quarum que triplici referentem stamina nexu
Baiulat una colum: "Primis ego debita fatis
Sorte Deum tibi do, pueris prelate superbis,
Felices in luce moras et dulcia vite
Tempora. te magnus semper venerabitur orbis,
135Te Ligures, Bardique comis in pectora longis,
Queque colit rapidis labentem molliter undis
Eridanum, gens blanda satis, tua signa timebit,
Et Patavus, Venetique omnis tibi serviet ora
Olim quam Phrygie post diruta Pergama Troie,
140Condidit Antenor, patrie qui proditus arcem
Per medios fugit Danaos, atque incola primus
Dicitur his habitasse locis. sed Marte feroci
Hanc prius et latos igni populabere campos,
Donec prona tuis dudum adversata favebit
145Imperiis, servire volens, et mite subibit
Sponte iugum. sic Tarvici contermina sedes
Se dabit, exultans domino favisse potenti.
Forsitan Adriacis inter vada rauca procellis
Illiricosque sinus gelidasve Aquilonibus alpes,
150Que nunc frugiferis dives iacet insula campis,
Magnus ubi Scyticum perquirens Iulius orbem
Instituit comune Forum, tibi leta vacabit,
Accedetque tuis iam nobilis ora tropheis,
Si te cura feret tantis insistere rebus
155Et labor indomitus. nec res erit ardua vires
Ostendisse tuas in apertis milite campis".
Dixerat, ac tereti producens stamina fuso
Fatali deprensa colo, sic talibus infit
Orsa modis: "Ego, que procerum regumque ducumque,
160Atque humilis produco dies et secula vulgi
Lege pia, nullique licet pervertere nostrum
Arbitrium, nec quid divum sacer exigat ordo
Mortali prescire datum est aut frangere causas,
Spondeo multa tuis felicia tempora fatis,
165Magne puer. neque te paucis inimica diebus
Persequar. in longos ducam tua fila recessus
Et vite monumenta tue. tu discute quantus
Vivendi sit blandus amor, ne forte repensans
Nostra sub adversis feralia dona tributis
170Devoveas natale tuum. tamen acre subibis
Sollicite regionis iter. sic lege deorum
Sancitum est, ut magna luens delicta parentum
Laomedontee solvas periuria gentis.
Hec ego Parcarum Lachesis comes una tuarum
175Polliceor tibi, iuste puer, maiusque parari
Predico virtute decus, nisi summa potestas
Impedit, aut michi ficta refert non verus Apollo".
Tertia iam celeres dabat in sermone loquellas
Atropos, et verbis repetens exibat in istis:
180"Si tibi, nate puer, tantos dignatur honores
Rex Superum, nostreque iubent accedere sortes
Felices in luce moras, cur improba vates
Fata moror previsa Deis? non dulce negabo
Obsequium, nec seva nimis tua fila recidam
185Funeris ante diem, neque pollice dicar acerbo
Extinxisse caput tam nobile, sola mearum
Crudelis, discorsque animis et lege sororum.
Non sic nostra solent alternas rebus agendis
Fundere regna vices. una est eademque voluntas
190Fixa tribus. vivas etiam tu munere nostro,
Dive puer, tibi certa meum promitto favorem,
Et tardas ad fata manus. non stamina levi
Fusa colo, neque fila brevi statione recludam,
Longa sed in senium dabitur tibi gratior etas,
195Longevusque dies, quantum sinet ardua tellus,
Commixtusque liquor calido contrarius igni,
Quique alit interius iunctos compagibus artus,
Celestis vigor, aut quantum vixisse pigebit.
Heu! heu! quam misere nimium sitis anxia vite
200Delirat, quotiens profugos a morte recessus
Expetit, et longos votis gravioribus annos
Perpetuumque cupit mundi tolerare laborem.
Devovet ille Deus, nec quantum intelligit amens
Prescit evi, quam sollicitis sit plena latebris
205Ista dies, quantum supera qui presidet arce
Iuppiter, aut summi quam vasta potentia celi.
At tu mente sacer cupias quodcunque necesse est,
Fasque homini, nec degeneres in tempora questus
Concipies. satis est paucos virtutis in umbra
210Exegisse dies. at longos turpiter annos
Crudelis fovet, et sceleri male vivitur, evo
Utaris sine labe tuo. surgentibus annis
Consurget pietatis opus. non sceptra tenenti
Sevities, non iniuste vis apta rapine,
215Non auri sceleratus amor, neque dira placebit
Fraus tibi, sed magnis virtus exercita rebus,
Iustitie decor et pietas armata severis
Legibus, invictique animi servata iuvabit
Alma fides. te, cum profugos exibis in hostes,
220Non furor, aut acris pendens victoria belli
Precipitem trahat, et modico polluta cruore
Sit mitis parcendo manus. producere letum
Degeneris, victumque pii est servare nocentem.
Tu tamen, extremos quamvis tibi spondeat annos
225Nostra cohors, longeque paret confinia vite,
Regnorum ancipites casus, bellique tumultum,
Magne, time, nec te cunctis expone periclis,
Multorum previsa salus. nam sepe repugnant
Discordes in lege vices, et fallitur ordo
230Fatorum, quotiens nostre, temerarius, auctor
Sortis, eget vetitumque bibit de cortice succum".
Finierat, facilique trahens cunabula motu,
"Exaudis hec verba, puer? num suspicis", inquit,
"Que tibi dona damus?" tunc lumina concitus infans
235Sustulit, et modico testatus gaudia risu
Annuit, his visus capitis movisse cacumen.
Talibus, excusso nimium perterrita somno,
Expavit matrona potens, que turba sororum
Esset, et humanas dudum meditata figuras,
240Quam vocet, ignorat. vultus tamen ipsa decoros
Sydereosque genis oculos, formeque nitorem
Miratur, comitesque putat venisse sacrorum.
Et quantum studiosa cupit cognoscere, tantum
Nota minus facies et cognita nomina fiunt.
245Tunc magis extimuit, natumque animosa relato
Occulit amplexu, quam sic affata dearum
Prima comes: "ne furta time, dulcisve rapinam
Depositi. non hec nostri suscepta laboris
Cura fuit pia, nec tales ad sacra venimus.
250Nos pius ex alto divum rex misit Olimpo.
Causa vie puer iste tuus, quem fata secundis
Ominibus servare parant et tollere, quantum
Sanctio nostra sinet. nec tu prescire labora
Maiestas quid summa velit. que diximus illi,
255Scire datum. sed cum nato gaudebis adulto,
Tunc tibi certa cies, felixque vocabere mater.
Non hec mortalis facies, neque Cholchidis arte
Prodita turba sumus. nobis divina potestas
Insita mortales operoso sidere cursus
260Disponit, rerumque vices trahit ordine certo.
Nos cohibet tamen, aut fieri vult ipsa nocere
Que novit ventura solo. Iovis arguit omne
Imperium, vertique nequit quod summa potestas
Esse iubet. neu te falli sub imagine ficta
265Nympha time. nos turba sumus, que clausa sub ista
Fata colo, vitas hominum, stata, iura tenemus
Lege pia". simul ipsa colum fusique relapsum
Pondus et adductos ter circum stamina nexus
Ostendit. simul ora dee vultusque sororum
270Evanuere oculis Nymphe. stetit equore qualis
Navita fulmineo quem mille tonitrua celo
Incutiunt, aut qualis apes, quam sepe lacerti
Effigies umbrosa quatit. vixque obfuit illi
Corde pavor. tantum metuit natoque sibique
275Fida parens. at cum reduci se mente recepit,
Felices ad vota deos, operisque laborem
Exorat, tacitoque libens hec pectore condit.
This text is part of:
Click on a word to bring up parses, dictionary entries, and frequency statistics
de Scaligerorum origine (C. Cipolla, 1920).
This work is licensed under a
Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 United States License.
An XML version of this text is available for download, with the additional restriction that you offer Perseus any modifications you make. Perseus provides credit for all accepted changes, storing new additions in a versioning system.