1
2
Quae te, Batte, refer, properantem cogit ab oris
Cedere causa tuis? Quae te tam dira capellas
Tempestas agitare tuas huc iussit in Umbros?
Qui, rogo, Tyrrhenas potuisti linquere valles,
5Colliculos fontesque sacros silvasque virentes,
Nec non herbiferos, laetissima pascua, campos?
Nanque ego te memini- nondum altera clauditur
aestas -
Securum pavisse pecus, noctesque diesque
Pastorum Tuscis carmen resonare sub antris,
10Quo satyros, quo Pana simul faunosque tenebas.
Teque virum petiit quondam formosa Lycoris,
Ad tua quum faciles properarente carmina nymphae.
Par tibi nullus erat pastorum, Batte, nec ulli
Quam tibi plus dederat pecoris fortuna, nec aurae.
15Mille boves memini stabulis te mane trahentem
Ad vicina tuis deducere pascua rivis.
Hinc tibi balantum fuerat grex magnus, et hedos
Centum saepe simul, centum portabat in urbem
Crispula venales, quoties lux festa rediret,
20Inde super tarda nummosa redibat asella.
Sique domi ignavae pluviae ventique tenerent,
Vidimus egregio texentem vimina cantu
Praeteriisse dies inter te saepe Napeas.
Ipse equidem vereor quid te huc impellat anhelum.
25Heu qualem, qualem video te, Batte, repente!
Unde haec anxietas? Et quae tibi squalida pendet
Barba situ! Pedibus nudis agis, ecce, capellas,
Nec tibi villosus pendet post terga cucullus,
Fistula non humeris, collo nec mantica, nec te
30Ferre pedum video nodis de more politum.
Batte, refer, quae causa tuos turbavit honores?
Quae tibi causa viae? Pudeat non vera fateri:
Forte tibi miserum pectus moerore levabo.
3
O chare ante alios semper mihi, Phosphore, cunctos!
35Fidere Fortunae quenquam dementia summa est:
Haec mutat turbatque vices, nec parcitur ulli,
Haec humiles tegetes in celsa palatia mutat,
Saepius haec Irum de Cosmo fecit egentem.
An non dum nostri vestras penetravit ad oras
40Fama mali, quod nuper agros vexavit Ethruscos?
Hei mihi, quam miserum est nostras memorare ruinas,
Phosphore! Magna tibi sunt ocia, flatque capellis
Aura tuis nimium, nam quae sensere Sycambri
Et Parthi Maurique simul, quae novit Eous,
45Ipse nec audisti. Miserum est quod scire requiris.
4
Nunc scio, Batte, Iovis modo quid sibi fulmina vellent,
Multa quibus nostris quercus iacet obruta silvis;
Quaeque meae cecinit villae de culmine cornix
Ipse mala agricolis usquam ventura putabam.
50Sed quae pernicies, quaenam pervasit Ethruscos
Ira deum, quae vis hominum fuit ista furorque?
5
Impius, heu, patrios miles populatur agellos
Praedaturque pecus nullo discrimine passim.
Milia tot nunquam classis Pelopeia muros
55Duxerat ad Phrygios, nec Cadmi moenia tantus
Presserat armorum bello fervente tumultus,
Invasit quantus Tyrrhena per arva colonos.
Pastorum pars magna plagas orientis adivit
Et trepida occiduas pars commigravit ad oras,
60Magna per Illyrici fines pars mesta vagatur,
Pars Ligurum patriam germanaque regna petivit,
Pars pecore amisso vinclis captiva revincta est.
En ego quas cernis vix inter tela capellas
Quattuor eripui, sed te quoque, candida coniux,
65Crispula, perdidimus, poteras quae sola dolores
Demulcere meos, lachrymisque imponere finem!
6
Peccasti nec, Batte, parum! Servare capellas
Dum cuperes potius, rapta est tibi Crispula coniux.
7
Phosphore, quid facerem? Media de nocte maritum
70Chara sequebatur; ruit impia turba repente,
Unius ad vocem, miserae conversa capellae
Et pecore et misso me surripuere puellam.
Illa quidem denas bis iam numerabat aristas,
Ante alias Tuscas cunctas cantare perita;
75Ulla nec hac melius depresserat ubera palmis
Aut ovium teneros depascere noverat agnos;
Ulla nec aut lardo sapientius unxerat ollas,
Aut oleo, nobis caules siquando parabat;
Nulla magis rectum sulcum faciebat aratro,
80Nulla magis prudens ex arbore poma legebat,
Et sola in triviis induxerat illa choreas,
Quum te, sancta Pales, celebrabat rustica pubes;
Denique nulla fuit toto sapientior orbe.
Haec soror Arcadici fuerat Stylphonis, et Asti
85Filia, sed Liguris veniens de gente Molorchi.
Undique pastores sponsam petiere parentes
Arnicolae, sed me voluit solum illa maritum,
Quam neque iam misero superest spes ulla videndi,
Nec pecus amissum, patrios nec, Phosphore, fines.
8
90Batte, tuas mecum paulum depone querelas!
Si libet, his dabitur regionibus altera coniux
Gente nec inferior, Siculos quae vincere cantus
Audeat, et simas depascere docta capellas.
Sed, precor, haec referas nobis: quis bella superbis
95Intulit Ethruscis? Quae tantae est causa ruinae?
Quae fuit haec vestros inter discordia cives?
Atque hoc interea molli tua cespite fessa
Membra leva, nam stare tibi sit, credo, molestum.
9
Phosphore, quae patimur tantorum causa malorum est
100Regum dira sitis: nunc altera clauditur aestas
Ex quo nulla novis mandavimus ordea sulcis,
Nec licuit foetas ad pascua ducere vaccas,
Gramina nec pecudes, nec contigit hedus hibiscum.
10
Qui belli sunt, Batte, duces, quae signa, quis author?
11
105Ipse ovium certe tibi promptius omnia dicam
Nomina quas habui, quam singula nomina possim
Enumerare ducum. Belli est Florentia summa;
Pastores unum Tyrrheni nomine dicunt
Alfonsum Iuvenem, Calabrum cui regio servit,
110Quique Fluentinos iuravit Marte favente
Diripuisse focos: validae sunt pectore vires,
Est animus iuveni, bellum movet ille tremendum.
Heu quanto Tuscos discurrit milite campos,
Quantus agit praedas! Nimium miser ille, ruenti
115Claudere qui portas ausit, vel claudere valles!
Pastores alium Phedericum nomine dicunt,
Hadriacis felix regnum qui terminat oris,
Non modo quem populi trepidant, sed pontus et aether,
Quodque magis stupeas, luscus plus prospicit Argo:
120Scis quot fronte oculos, scis quot cervice gerebat!
Quaslibet hic Martis magna vi perdomat urbes,
Flumina, castra, viros, pontes, castella casasque;
Aerias arces bombo flagrante per auras
Deiicit et nuper, quum Castellina sonarent
125Moenia, abortivos centum peperere iuvencae.
Sed quid ego haec refero tibi, Phosphore? Sat
tibi Battum est
Cernere, nam prohibet dolor his tibi plura referre.
Surgite iam miserae mecum, mea cura, capellae,
Surgite: in exilium, quo nos fors ducet, eamus;
130Nec vobis posthac unquam mea Crispula frondes
Excisas summa virides iactabit ab ulmo,
Nec stipulas mollique toro susternet avenas.
Surgite, tuque vale iam, nate per omnia felix,
Phosphore: deductis hinc me libet ire capellis.
12
135Batte, tuam cepit quae tanta insania mentem?
Quo, dic, ire paras? Ubi tutam figere sedem
Ipse magis poteris quam mecum? Crevit ab annis
Noster amor teneris! Hic hic requiescere fas est
Iam tibi, post tantos quos dat fortuna labores.
140Cernis ut obscurum complerint nubila coelum,
Perque omnes fuscis valles nox spargitur umbris.
Est mihi quam nosti, quanvis vetus, optima coniux,
Quae te cunque tuis quantum valet arte capellis
Ruffa, viri nullo discrimine, laeta fovebit.
145Inter pastores non est me ditior Umbros
Nec pecoris quisquam, nec agri, nam sulcat aratrum
Iugera mille mihi: poteris iam vivere mecum.
Batte, resume animos et quam mihi Ruffa paravit
Ad coenam, properemus iter: scio, bullit in olla
150Caulis et immensum setosi sinciput apri.
This text is part of:
Click on a word to bring up parses, dictionary entries, and frequency statistics
bucolica (Liliana Monti Sabia, 1996).
This work is licensed under a
Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 United States License.
An XML version of this text is available for download, with the additional restriction that you offer Perseus any modifications you make. Perseus provides credit for all accepted changes, storing new additions in a versioning system.