This text is part of:
Search the Perseus Catalog for:
Click on a word to bring up parses, dictionary entries, and frequency statistics
Descriptio Thraciarum, et sinus Pontici, regionumque ac nationum Ponto adiacentium.
Appositum est (ut existimo) tempus, ad has partes nos occasione magni principis devolutos, super Thraciarum extimis situque Pontici sinus, visa vel lecta quaedam perspicua fide monstrare. [2] Athos in Macedonia mons ille praecelsus navibus quondam Medicis pervius, et Caphereus Euboicus [p. 214] scopulus, ubi Nauplius Palamedis pater classem collisit Argivam, licet longo spatio controversi a Thessalo mari distinguunt Aegaeum, quod paulatim fusius adulescens, dextra (qua late protenditur) per Sporadas est insulosum atque Cycladas, ideo sic appellatas quod omnes ambiunt Delon partu deorum insignem, laeva Imbrum et Tenedum circumluens et Lemnum et Thasum, quando perflatur, Lesbo illiditur violentius. [3] Unde gurgitibus refluis Apollinis Sminthii templum et Troada perstringit et Ilium heroicis casibus claram, efficitque Melana sinum oppositum Zephyro, cuius apud principium Abdera visitur Protagorae domicilium et Democriti, cruentaeque Diomedis Thracii sedes et convalles, per quas Hebrus sibi miscetur, et Maronea et Aenus, qua diris auspiciis coepta moxque relicta ad Ausoniam veterem ductu numinum properavit Aeneas. [4] Hinc gracilescens paulatim et velut naturali quodam commercio ruens in Pontum eiusque partem [p. 216] ad se iungens, in speciem φ litterae Graecae 1 formatur, exin Hellespontum a Rhodopa scindens, Cynossema (ubi sepulta creditur Hecuba) et Coelan praeterlabitur et Seston et Callipolin. Contra per Achillis Aiacisque sepulchra, Dardanum contingit et Abydon, unde iunctis pontibus Xerxes maria pedibus peragravit, dein Lampsacum Themistocli dono datam a rege Persarum, et Parion quam condidit Iasionis filius Paris. [5] Unde semiorbe curvescens altrinsecus, lataque aperiens terrarum divortia, circumfluis spatiis Propontidos respergit ex eoo latere Cyzicum, et Dindyma (religiosa Matris Magnae delubra), et Apamiam Ciumque, ubi Hylam et Astacum 2 secuto tempore Nicomediam a rege cognominatam, qua in occasum procedit Cherronesum pulsat et Aegospotamus, in quo loco lapides casuros ex caelo praedixit Anaxagoras, et Lysimachiam et civitatem, quam Hercules conditam Perinthi comitis sui memoriae dedicavit. [6] Et ut effecte pleneque φ [p. 218] litterae figura servetur, in meditullio ipso rotunditatis Proconesus insula est oblonga et Besbicus. [7] Post cuius summitatem in angustias rursus extenuatum Europam et Bithyniam intercurrens, per Chalcedona et Chrysopolim et stationes transit obscuras. [8] Nam supercilia eius sinistra Athyras portus despectat et Selymbria et Constantinopolis, vetus Byzantium, Atticorum colonia, et promuntorium Ceras praelucentem navibus vehens constructam celsius turrim, quapropter Ceratas appellatur ventus inde suetus oriri praegelidus. [9] Hoc modo fractum et participatione maris utriusque finitum, iamque mitescens in aequoream panditur faciem, quantum potest cadere sub aspectum, late diffusum et longe. [10] Omnis autem eius velut insularis circuitus litorea navigatio viginti tribus dimensa milibus stadiorum, ut Eratosthenes affirmat et Hecataeus et Ptolomaeus aliique huius modi cognitionum minutissimi scitatores, in speciem Scythici arcus nervo coagmentati geographiae totius [p. 220] assensione formatur. [11] Et qua sol oceano exsurgit eoo, paludibus clauditur Maeotidos: qua declinat in vesperum, Romanis provinciis terminatur: unde suspicit sidus arctoum, homines alit linguis et moribus dispares: latus eius austrinum molli devexitate subductum. [12] Per haec amplissima spatia oppida sunt dispersa Graecorum, quae cuncta aetatibus variis praeter pauca Atheniensium coloni condidere Milesii, inter Ionas alios in Asia per Nileum multo 3 ante locati, Codri illius filium, qui se pro patria bello fertur Dorico devovisse. [13] Extremitatis 4 autem arcus utrumque tenus 5 duo exprimunt Bospori, e regione sibi oppositi, Thracius et Cimmericus: hac causa Bospori vocitati, quod per eos quondam Inachi filia, mutata (ut poetae loquuntur) in bovem, 6 ad mare Ionium permeavit. [14] Dextram igitur inflexionem Bospori Thracii excipit Bithyniae litus, 7 quam veteres dixere [p. 222] Mygdoniam, in qua Thynia et Mariandena sunt regiones et Amyci saevitia Bebryces exempti virtute Pollucis, remotaque statio, in qua volitantes minaciter harpyias Phineus vates horrebat; per quae litora in sinus oblongos curvatus Sangarius et Phyllis et Lycus 8 et Rhebas fluvii funduntur in maria, quibus controversae cyaneae sunt Symplegades, gemini scopuli in vertices undique porrecti deruptos, 9 assueti priscis saeculis obviam sibi cum horrendo fragore collisis molibus ferri, cedentesque retrorsus acri assultu, ad ea reverti quae pulsarant. Per has saxorum dehiscentium concursantiumque crebritates si etiam ales intervolasset, nulla celeritate pinnarum eripi poterat quin interiret oppressa. [15] Hi scopuli cum eos Argo prima omnium navis Colchos as direptionem aurei properans velleris praeterisset innoxia, immobiles turbine circumfracto stetere concorporati, ut eos aliquando fuisse diremptos nulli nunc conspicantium credant, nisi super hoc congruerent omnes priscorum carminum cantus. [16] Post Bithyniae partem provinciae Pontus et Paphlagonia protenduntur, in quibus Heraclea et Sinope et Polemonion, et Amisos amplae sunt civitates, et Tios et Amastris, omnes ab auspicio diligentia fundatae Graecorum, et Cerasus, unde [p. 224] advexit huius nominis 10 poma Lucullus, insulaeque duae, 11 et Trapezunta et 12 Pityunta continentis oppida non obscura. [17] Ultra haec loca Acherusium specus est, quod accolae μυχοπόντιον appellant, et portus Acone, fluviique 13 Acheron, idemque Arcadius, et Iris et Tibris et iuxta Parthenius, omnes in mare ictu rapido decurrentes. Thermodon his amnis 14 est proximus ab Armonio defluens monte, et Themiscyraeos interlabens lucos ad quos Amazonas quondam migrare necessitas subegerat talis. [18] Attritis damnorum assiduitate finitimis, Amazones veteres, quae eos cruentis populabantur incursibus, altiora spirabant, viresque suas circumspectantes his, quae propinqua saepius appetebant, validiores, raptae praecipiti cupiditatis ardore, perruptis nationibus plurimis, manus Atheniensibus intulerunt, acrique concertatione effuse disiectae, omnes nudatis equitatus sui lateribus, corruere. [19] Harum interitu cognito, residuae ut imbelles domi relictae, extrema perpessae, et 15 vicinitatis repensantis similia, funestos impetus declinantes, ad pacatiorem sedem transiere Thermodontis, quarum progenies longe deinde propagata, per numerosam subolem manu firmissima ad loca reverterat genitalia, [p. 226] secuto tempore populis diversarum originum formidabilis. [20] Haut procul inde attollitur Carambis, placide collis contra septentrionem 16 Helicen exsurgens, cuius e regione est Criumetopon, Tauricae 17 promuntorium, duobus milibus et quingentis stadiis disparatum. Hocque ex loco omnis ora maritima, cuius initium Halys est amnis, velut longitudine lineali directa nervi efficit speciem, duabus arcus summitatibus complicati. 18 [21] His regionibus Dahae confines sunt, acerrimi omnium bellatores, et Chalybes, per quos erutum et domitum est primitus ferrum. Post quos terras patentes Byzares obtinent et Sapires et Tibareni et Mossynoeci et Macrones et Philyres, populi nulla nobis assuetudine cogniti. [22] A quibus brevi spatio distant virorum monumenta nobilium, in quibus Sthenelus est humatus et Idmon et Tiphys, primus Herculis socius, Amazonico bello letaliter vulneratus, alter augur Argonautarum, tertius eiusdem navis cautissimus rector. [23] Praetercursis partibus memoratis, Aulion antron est, et fluenta Callichori, ex facto cognominati, quod superatis post triennium Indicis nationibus, ad eos tractus Liber reversus, circa huius ripas viridis et opacas orgia pristina reparavit et choros: trieterica huius modi sacra quidam existimant appellari. 19 [24] Post [p. 228] haec confinia, Camaritarum pagi sunt celebres, et Phasis fremebundis cursibus Colchos attingit, Aegyptiorum antiquam subolem, ubi inter civitates alias Phasis est nomine fluvii dictitata, et Dioscurias nunc usque nota, cuius auctores Amphitus et Cercius Spartani traduntur, aurigae Castoris et Pollucis, quibus Heniochorum natio est instituta. [25] Paulum ab his secernuntur Achaei, qui bello anteriore quodam apud Troiam consummate, non cum super Helena certaretur (ut auctores prodidere non nulli), usque in Pontum reflantibus ventis errore delati, cunctisque hostilibus, stabilem domicilii sedem 20 nusquam reperientes, verticibus montium insedere semper nivalium, et horrore caeli districti, victum sibi 21 cum periculis raptu 22 parare assuefacti sunt, atque eo ultra omnem deinde ferociam saevierunt. Super Cercetis, qui eisdem annexi sunt, nihil memoratu traditur dignum. [26] Quorum post terga Cimmerici agitant incolae Bospori, ubi Milesiae sunt civitates, harumque velut mater omnium Panticapaeum, quam perstringit Hypanis fluvius, genuinis intumescens aquis et externis. [27] Itineribus hinc extensis, Amazones ad usque Caspium mare porrectae, circumcolunt Tanain, qui inter Caucasias oriens rupes per sinuosos labitur [p. 230] circumflexus, Asiamque disterminans ab Europa, in stagnis Maeoticis delitescit. [28] Huic Ra 23 vicinus est amnis, in cuius superciliis quaedam vegetabilis eiusdem nominis gignitur radix, proficiens ad usus multiplicis medelarum. [29] Ultra Tanain panduntur in latitudinem Sauromatae, per quos amnes fluunt perpetui Marabius 24 et Rombitus et Theophanes et Totordanes. Licet alia quoque distans immanibus intervallis, Sauromatarum praetenditur natio, litori iuncta, quod Coracem suscipiens fluvium in aequor eiectat Euxinum. 25 [30] Prope palus est Maeotis amplissimi circumgressus, ex cuius uberrimis venis per Panticapes 26 angustias undarum magnitudo prorumpit in Pontum, cuius in dextro latere insulae sunt Phanagorus et Hermonassa studio constructae Graecorum. [31] Circa haec stagna ultima extimaque plures habitant gentes, sermonum institutorumque varietate dispariles, Iaxamatae et Maeotae et Iazyges, Roxolanique et Halani et Melanchlaenae et cum Gelonis Agathyrsi, apud quos adamantis est copia lapidis: aliique ultra latentes, quod sunt omnium penitissimi. [32] Sed Maeotidos lateri laevo Cherronesus est propinqua, coloniarum plena Graecarum. Unde [p. 232] quieti sunt homines et sedati, adhibentes vomeri curam, et proventibus fructuariis victitantes. [33] A quibus per varia regna diducti itineribus modicis Tauri dissociantur, inter quos immani diritate terribiles Arichi 27 et Sinchi et Napaei, intendente saevitiam licentia diuturna, indidere mari nomen inhospitali, et a contrario per cavillationem Pontus εὔξεινος appellatur, ut εὐήθη Graeci dicimus stultum et noctem εὐφρόνην, et furias εὐμενίδας. [34] Deos 28 enim hostiis litantes humanis et immolantes advenas Dianae, quae apud eos dicitur Orsiloche, caesorum capita fani parietibus praefigebant, velut fortium perpetua monumenta facinorum. [35] In hac Taurica insula Leuce sine habitatoribus ullis Achilli est dedicata. In quam si fuerint quidam forte delati, visis antiquitatis vestigiis temploque et donariis eidem heroi consecratis, vesperi repetunt naves: aiunt enim non sine discrimine vitae illic quemquam pernoctare. Ibi et aquae sunt, et candidae aves nascuntur, halcyonibus similes, super quarum origine et Hellespontiacis proeliis tempore [p. 234] disseremus. 29 [36] Sunt autem quaedam per Tauricam civitates, inter quas eminet Eupatoria et Dandace, et Theodosia et minores aliae nullis humanis hostiis impiatae. [37] Hactenus arcus apex protendi existimatur. Eius nune residua leniter sinuata, subiectaque ursae caelesti, ad usque laevum Bospori Thracii latus (ut ordo postulat) exsequemur, id admonentes, quod, cum arcus omnium gentium flexis curventur hastilibus, Scythici soli vel Parthici, circumductis utrimque introrsus pandis et patulis cornibus, effigiem lunae decrescentis ostendunt, medietatem recta et rotunda regula dividente. [38] Ergo in ipso huius compagis exordio, ubi Riphaei deficiunt montes, habitant Arimphaei, iusti homines placiditateque cogniti, quos amnes Chronius et Visula 30 praeterfluunt; iuxtaque Massagetae, Halani et Sargetae, aliique plures obscuri, quorum nec vocabula nobis sunt nota nec mores. [39] Interiectu deinde non mediocri Carcinites panditur sinus eiusdemque nominis fluvius, et religiosus per eas terras Triviae lucus. [40] Dein Borysthenes a montibus oriens Nerviorum, primigeniis fontibus copiosus concursuque multorum amnium adulescens, [p. 236] mari praeruptis undarum verticibus intimatur, cuius in marginibus nemorosis Borysthenes est civitas et Cephalonesus, et arae Alexandro Magno Caesarique Augusto sacratae. [41] Longo exinde intervallo paene est insula, quam incolunt Sindi ignobiles, post eriles in Asia casus, coniugiis potiti dominorum et rebus, quibus subiectum gracile litus ᾿αχιλλέως vocant indigenae δρόμον, exercitiis ducis quondam Thessali memorabilem. Eique proxima est civitas Tyros, colonia Phoenicum, quam praestringit fluvius Tyras. [42] In medio autem spatio arcus, quod prolixae rotunditatis esse praediximus, quodque expedite viatori diebus conficitur quindecim, Europaei sunt Halani et Costobocae, gentesque Scytharum innumerae, quae porriguntur ad usque terras sine cognito fine distentas. Quarum pars exigua frugibus alitur, residuae omnes palantes per solitudines vastas, nec stivam aliquando nec sementem expertas, sed squalentes et pruinosas, ferarum taetro ritu vescuntur, eisque caritates et habitacula, vilesque suppellectiles plaustris impositae sunt corticibus tectis, et cum placuerit, sine obstaculo migrant, eodem carpenta quo libuerit convolventes. [43] Cum autem ad alium portuosum ambitum fuerit ventum, qui arcus figuram determinat ultimam, Peuce prominet insula, quam circumcolunt Trogodytae et Peucini, minoresque aliae gentes, et Histros [p. 238] quondam potentissima civitas, et Tomi et Apollonia et Anchialos et Odessos, 31 aliae praeterea multae, quas litora continent Thraciarum. [44] Amnis vero Danubius, oriens prope Rauracos montesque 32 confines limitibus Raeticis, per latiorem orbem praetentus, ac sexaginta navigabilis paene omnes 33 recipiens fluvios, septem ostiis per hoc Scythicum litus erumpit in mare. [45] Quorum primum est Peuce insula supra dicta, 34 ut interpretata sunt vocabula Graeco sermone, secundum Naracustoma, tertium Calonstoma, quartum Pseudostoma; nam Borionstoma ac deinde Stenostoma longe minora 35 sunt ceteris; septimum caenosum 36 et palustri specie nigrum. [46] Omnis autem circumfluo ambitu Pontus et nebulosus est, et dulcior aequorum ceteris et vadosus, quod et concrescit aer ex umorum spiramine saepe densatus, et irruentium undarum magnitudine temperatur, et consurgit in brevia dorsuosa, limum glebasque 37 aggerente multitudine circumvenientium fluentorum. [47] Et constat ab ultimis nostri finibus maris, agminatim ad 38 hunc secessum pariendi gratia [p. 240] petere pisces, ut aquarum suavitate salubrius fetus educant in receptaculis cavis (qualia 39 sunt ibi densissima), securi voracium beluarum: nihil enim in Ponto huius modi aliquando est visum, praeter innoxios delphinas et parvos. 40 [48] Quicquid autem eiusdem Pontici sinus aquilone caeditur et pruinis, ita perstringitur gelu, ut nec amnium cursus subtervolvi credantur, nec per infidum et labile solum, gressus hominis possit vel iumenti firmari, quod vitium numquam mare sincerum, sed permixtum aquis amnicis temptat. Prolati aliquanto sumus 41 longius quam sperabamus, pergamus ad reliqua. [49] Accesserat aliud ad gaudiorum praesentium cumulum, diu quidem speratum, sed dilationum ambage multiplici tractum. Nuntiatum est enim per Agilonem et Iovium, postea quaestorem, Aquileiae defensores longioris obsidii taedio, cognitoque Constanti excessu, patefactis portis egressos, auctores prodidisse turbarum, eisdemque vivis exustis (ut supra relatum est), omnes concessionem impetrasse delictorum et veniam.
1 litterae Graecae, Eyssen.; litterae caeli terrae, V.
2 Hyla, Gronov; Hilam, BA; lac. after Hylam, N, Pithoeus, Hadr. Val.; et Olbiam, Gronov, Pet.; et Astacum, G; see also note 9 of translation.
3 multo, added by b, Bent.
4 extremitatis, Pighius; extremitates, V.
5 utrumque tenus, Pighius, cf. Serv., Aen. vi. 62; utrumque tenues, V.
6 in bovem, W2BG; inde usque, Bent.; in bovem usque, Novák; imbus quem admaxionem (adma deleted by V2, which adds ad mare— infle** in margin).
7 litus, Bent., Gardt.; latus, VEAG.
8 Lycus, Lind.; bycus, V.
9 deruptos, Her.; diruptos, T2AG; diruptis, V2 (from dirubtis, V).
10 huius nominis, Haupt, Corn.; huius modi, V.
11 duae, Bent.; arduae, V.
12 et, added by Gardt.
13 fluviique Acheron, Clark; f. diversi Acheron idemque, G; f. diversae cherontidem quae, V.
14 amnis, added by Novák, c.c.
15 et, BG (eis, vulgo), put before vicinitatis by Clark.
16 septentrionen, regarded as a gloss by Wagner.
17 Taurices, restored by Clark; Tauricaes, V (e, V2).
18 complicati, EBG; conligati, Gardt.; compligati, V.
19 Lac. after appellari indicated by Gardt.
20 domicilii sedem, Corn.; domiciliis sedem, NBG; domiciliis idem, V.
21 victum sibi, EG, Val.; victum etiam sibi, Lind.; virium etum sibi, V.
22 raptu, Corn.; rapto, V.
23 Ra, V; Rha, BG.
24 Maraccus, V; Marabius, Gardt
25 Euxinum, Bent.; extremum, V.
26 Panticapes, Voss; patares, V.
27 Arichi, Wagner, Kellerbauer; Arinchi, V.
28 deos, V; diis, G; deus, b.
29 disseremus, V; disserebamus, Gardt.
30 Visula, vulgo; Vistula, Val.; bisula, V.
31 Odessos, Lind.; odyssos, V.
32 montesque confines, Her. (confines, Bent.); montes confines, V.
33 omnes, added by Gardt.; V omits.
34 insula supra dicta, regarded as a gloss by Clark; Her. thought cum should be supplied.
35 languidiora, Gardt.
36 caenosum, Novák; segnius, Gardt.; caenosa, Clark; genus, V.
37 glebasque, Bent., Reinesius, Wagner; glareasque, Corn.; globosque, V.
38 ad, deleted by Bent.
39 qualia, Her.; quae, added by EG; V omits.
40 parvos, EAV2, cf. Pliny, cited in note 1, p. 241; paucos, W2BG; pauos, V.
41 aliquanto sumus, Her.; aliquorum, G; aliquantorsum, V.
Ammianus Marcellinus. With An English Translation. John C. Rolfe, Ph.D., Litt.D. Cambridge. Cambridge, Mass., Harvard University Press; London, William Heinemann, Ltd. 1935-1940.
The Annenberg CPB/Project provided support for entering this text.
This work is licensed under a
Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 United States License.
An XML version of this text is available for download, with the additional restriction that you offer Perseus any modifications you make. Perseus provides credit for all accepted changes, storing new additions in a versioning system.