Deianira Herculi
Mittor ad Alciden a coniuge conscia mentisLittera, si coniunx Deianira tua est:
Gratulor Oechaliam titulis accedere nostris;
Victorem victae succubuisse queror.
Fama Pelasgiadas subito pervenit in urbes
Decolor et factis infitianda tuis,
5Quem numquam Iuno seriesque inmensa laborum
Fregerit, huic Iolen inposuisse iugum.
Hoc velit Eurystheus, velit hoc germana Tonantis,
Laetaque sit vitae labe noverca tuae;
At non ille, brevis cui nox — si creditur — una
10 Luctanti, ut tantus conciperere, fuit.
Plus tibi quam Iuno, nocuit Venus: illa premendo
Sustulit, haec humili sub pede colla tenet.
Respice vindicibus pacatum viribus orbem,
Qua latam Nereus caerulus ambit humum.
15Se tibi pax terrae, tibi se tuta aequora debent;
Inplesti meritis solis utramque domum.
Quod te laturum est, caelum prius ipse tulisti;
Hercule supposito sidera fulsit Atlans.
Quid nisi notitia est misero quaesita pudori,
20 Si cumulas turpi facta priora nota?
Tene ferunt geminos pressisse tenaciter angues,
Cum tener in cunis iam Iove dignus eras?
Coepisti melius quam desinis; ultima primis
Cedunt; dissimiles hic vir et ille puer.
25Quem non mille ferae, quem non Stheneleius hostis,
Non potuit Iuno vincere, vincit amor.
At bene nupta feror, quia nominer Herculis uxor,
Sitque socer, rapidis qui tonat altus equis.
Quam male inaequales veniunt ad aratra iuvenci,
30 Tam premitur magno coniuge nupta minor.
Non honor est sed onus species laesura ferentis;
Siqua voles apte nubere, nube pari.
Vir mihi semper abest, et coniuge notior hospes,
Monstraque terribiles persequiturque feras.
35Ipsa domo vidua votis operata pudicis
Torqueor, infesto ne vir ab hoste cadat;
Inter serpentes aprosque avidosque leones
Iactor et haesuros terna per ora canes.
Me pecudum fibrae simulacraque inania somni
40 Ominaque arcana nocte petita movent.
Aucupor infelix incertae murmura famae,
Speque timor dubia spesque timore cadit.
Mater abest queriturque deo placuisse potenti,
Nec pater Amphitryon nec puer Hyllus adest;
45Arbiter Eurystheus astu Iunonis iniquae
Sentitur nobis iraque longa deae.
Haec mihi ferre parum? peregrinos addis amores,
Et mater de te quaelibet esse potest.
Non ego Partheniis temeratam vallibus Augen,
50 Nec referam partus, Ormeni nympha, tuos;
Non tibi crimen erunt, Teuthrantia turba, sorores,
Quarum de populo nulla relicta tibi est.
Una, recens crimen, referetur adultera nobis,
Unde ego sum Lydo facta noverca Lamo.
55Maeandros, terris totiens errator in isdem,
Qui lassas in se saepe retorquet aquas,
Vidit in Herculeo suspensa monilia collo
Illo, cui caelum sarcina parva fuit.
Non puduit fortis auro cohibere lacertos,
60 Et solidis gemmas opposuisse toris?
Nempe sub his animam pestis Nemeaea lacertis
Edidit, unde umerus tegmina laevus habet!
Ausus es hirsutos mitra redimire capillos!
Aptior Herculeae populus alba comae.
65Nec te Maeonia lascivae more puellae
Incingi zona dedecuisse putas?
Non tibi succurrit crudi Diomedis imago,
Efferus humana qui dape pavit equas?
Si te vidisset cultu Busiris in isto,
70 Huic victor victo nempe pudendus eras.
Detrahat Antaeus duro redimicula collo,
Ne pigeat molli succubuisse viro.
Inter Ioniacas calathum tenuisse puellas
Diceris et dominae pertimuisse minas.
75Non fugis, Alcide, victricem mille laborum
Rasilibus calathis inposuisse manum,
Crassaque robusto deducis pollice fila,
Aequaque famosae pensa rependis erae?
A, quotiens digitis dum torques stamina duris,
80 Praevalidae fusos conminuere manus!
Ante pedes dominae ...
Factaque narrabas dissimulanda tibi —
85Scilicet inmanes elisis faucibus hydros
Infantem caudis involuisse manum,
Ut Tegeaeus aper cupressifero Erymantho
Incubet et vasto pondere laedat humum.
Non tibi Threiciis adfixa penatibus ora,
90 Non hominum pingues caede tacentur equae;
Prodigiumque triplex, armenti dives Hiberi
Geryones, quamvis in tribus unus erat;
Inque canes totidem trunco digestus ab uno
Cerberos inplicitis angue minante comis;
95Quaeque redundabat fecundo vulnere serpens
Fertilis et damnis dives ab ipsa suis;
Quique inter laevumque latus laevumque lacertum
Praegrave conpressa fauce pependit onus;
Et male confisum pedibus formaque bimembri
100 Pulsum Thessalicis agmen equestre iugis.
Haec tu Sidonio potes insignitus amictu
Dicere? non cultu lingua retenta silet?
Se quoque nympha tuis ornavit Iardanis armis
Et tulit a capto nota tropaea viro.
105I nunc, tolle animos et fortia gesta recense;
Quo tu non esses, iure vir illa fuit.
Qua tanto minor es, quanto te, maxime rerum,
Quam quos vicisti, vincere maius erat.
Illi procedit rerum mensura tuarum —
110 Cede bonis; heres laudis amica tuae.
O pudor! hirsuti costis exuta leonis
Aspera texerunt vellera molle latus!
Falleris et nescis — non sunt spolia illa leonis,
Sed tua, tuque feri victor es, illa tui.
115Femina tela tulit Lernaeis atra venenis,
Ferre gravem lana vix satis apta colum,
Instruxitque manum clava domitrice ferarum,
Vidit et in speculo coniugis arma mei!
Haec tamen audieram; licuit non credere famae,
120 Et venit ad sensus mollis ab aure dolor —
Ante meos oculos adducitur advena paelex,
Nec mihi, quae patior, dissimulare licet!
Non sinis averti; mediam captiva per urbem
Invitis oculis adspicienda venit.
125Nec venit incultis captarum more capillis,
Fortunam vultu fassa decente suam;
Ingreditur late lato spectabilis auro,
Qualiter in Phrygia tu quoque cultus eras.
Dat vultum populo sublimis ut Hercule victo;
130 Oechaliam vivo stare parente putes.
Forsitan et pulsa Aetolide Deianira
Nomine deposito paelicis uxor erit,
Eurytidosque Ioles atque Aonii Alcidae
Turpia famosus corpora iunget Hymen.
135Mens fugit admonitu, frigusque perambulat artus,
Et iacet in gremio languida facta manus.
Me quoque cum multis, sed me sine crimine amasti.
Ne pigeat, pugnae bis tibi causa fui.
Cornua flens legit ripis Achelous in udis
140 Truncaque limosa tempora mersit aqua;
Semivir occubuit in lotifero Eueno
Nessus, et infecit sanguis equinus aquas.
Sed quid ego haec refero? scribenti nuntia venit
Fama, virum tunicae tabe perire meae.
145Ei mihi! quid feci? quo me furor egit amantem?
Inpia quid dubitas Deianira mori?
An tuus in media coniunx lacerabitur Oeta,
Tu sceleris tanti causa superstes eris?
Siquid adhuc habeo facti, cur Herculis uxor
150 Credar, coniugii mors mea pignus erit!
Tu quoque cognosces in me, Meleagre, sororem!
Inpia quid dubitas Deianira mori?
Heu devota domus! solio sedet Agrios alto;
Oenea desertum nuda senecta premit.
155Exulat ignotis Tydeus germanus in oris;
Alter fatali vivus in igne situs;
Exegit ferrum sua per praecordia mater.
Inpia quid dubitas Deianira mori?
Deprecor hoc unum per iura sacerrima lecti,
160 Ne videar fatis insidiata tuis.
Nessus, ut est avidum percussus harundine pectus,
'Hic,' dixit, 'vires sanguis amoris habet.'
Inlita Nesseo misi tibi texta veneno.
Inpia quid dubitas Deianira mori?
165Iamque vale, seniorque pater germanaque Gorge,
Et patria et patriae frater adempte tuae,
Et tu lux oculis hodierna novissima nostris,
Virque — sed o possis! — et puer Hylle, vale!
